वाक्य व त्याचे प्रकार (Types of Sentence in Marathi) व्याकरण Marathi Grammar
Table of Contents
वाक्य :
प्रत्येक वाक्य शब्दाचे बनलेले असते. वाक्य म्हणजे अर्थपूर्ण शब्दाचा समूह होय. वाक्यात येणारा प्रत्येक शब्दाचा परस्परांशी काहीतरी संबंध जोडलेला असतो. वाक्यातील या शब्दाच्या संबंधातून आपल्याला वाक्याचा अर्थ कळतो. Types of Sentence in Marathi Examples
वाक्याची रचना:
वाक्यात येणारे शब्द कोणत्या क्रमाने यावेत याबाबत ठोस असा कोणताही नियम जरी नसला तरी, वाक्यातील शब्द विभक्तीच्या अनुक्रमाने यावेत व एखाद्या शब्दाशी निकट संबंध दर्शविणारे असावेत असावेत. वाक्यातील शब्दांची रचना ही नियमांना धरून आहे.
वाक्याचे प्रकार: Types of Sentence in Marathi
मराठीत वाक्याचे दोन प्रकारात वर्गीकरण केले जाते. (Types of Sentence in Marathi – Two types)
१) अर्थावरून पडणारे प्रकार आणि
२) वाक्याच्या रचनेवरून पडणारे प्रकार
Types of Sentence in Marathi as per meaning
अ) अर्थावरून पडणारे प्रकार :
१) विधांनार्थी वाक्य :
ज्या वाक्यात कर्त्यांने केवळ विधान केलेले असते. त्या वाक्याला विधानार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदा .
मी आंबा खाते.
तो अभ्यास करतो.
सचिन खूप चांगला खेळतो.
२) प्रश्नार्थी वाक्य :
ज्या वाक्यात कर्त्यांने प्रश्न विचारलेला असतो त्या वाक्याला प्रश्नार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदा.
तू आंबा खल्लास का?
ते कोणते पुस्तक आहे?
कोण खेळत आहे?
३) उद्गारार्थी वाक्य :
ज्या वाक्यामध्ये कर्त्या आपल्या मनात येणाऱ्या भावनांना स्पष्ट करतो, त्या वाक्याला उद्गारार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदा. :
अबब ! केवढा मोठा हा बोगदा.
शाब्बास ! अखेर तू जिंकलास.
व्वा ! तू करून दाखवलंस.
वरील प्रकारातील वाक्य होकारार्थी व नकारार्थी या दोन्ही प्रकारातून व्यक्त करता येतात.
(Types of Sentence in Marathi, positive sentence and negative sentence)
i) होकारार्थी वाक्य :
ज्या वाक्यामधून होकार दर्शविला जातो त्यास होकारार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदा .
माला खेळायला फार आवडते.
राजेश अभ्यास करत आहे.
मला उच्च परीक्षेत उत्तीर्ण व्हयचे आहे.
ii) नकारार्थी वाक्य :
ज्या वाक्यामधून नकार दर्शविला जातो त्यास नकारार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदा.
तो क्रिकेट खेळत नाही.
मला जास्त झोपायला आवडत नाही.
४) आज्ञार्थी वाक्य :
ज्या वाक्यामधून आज्ञा, आदेश, विनंती, उपदेश, प्रार्थना, आशीर्वाद ई. गोष्टींचा बोध होतो अशा वाक्यास आज्ञार्थी वाक्य असे म्हणतात.
उदा.
तो दरवाजा उघड. (आज्ञा)
तुला उद्याच जायचे आहे. (आदेश)
कृपया शांत बसा (विनंती)
देवा सर्वांना सुबुद्धी दे. (प्रार्थना)
आपला परिसर स्वच्छ ठेवा. (उपदेश)
देव तुझे कल्याण करो. (आशीर्वाद)
आ) वाक्याच्या रचनेवरून पडणारे प्रकार
(Types of Sentence in Marathi as per structure)
१) केवळ वाक्य :
ज्या वाक्यामध्ये एकच उद्देश व एकच विधेय असते त्यास केवळ वाक्य किवा शुद्ध वाक्य असे म्हणतात.
उदा.
अमित आंबा खातो.
संदीप क्रिकेट खेळतो.
२) संयुक्त वाक्य :
जेव्हा वाक्यात दोन किवा अधिक केवळ वाक्य ही प्रधान सूचक उभयान्वि अव्ययांनी जोडली जातात तेंव्हा त्यास संयुक्त वाक्य असे म्हणतात.
उदा.
बी पेरली गेली आणि झाडं वाढू लागली.
विजा चमकू लागल्या आणि पावसाला सुरवात झाली.
३) मिश्र वाक्य :
जेव्हा वाक्यात एक प्रधान वाक्य आणि एक किवा अधिक गौणवाक्य उभयान्वि अव्यानि जोडली जातात तेव्हा त्या वाक्यास मिश्र वाक्य असे म्हणतात.
उदा.
तो चांगला खेळाला म्हणून त्यांचा संघ जिंकला.
नोकरी मिळावी म्हणून तो मोठ्या शहरात गेला.
सर्वाना आपापला वाटा मिळाला तसे सर्व आनंदी झाले.
सरावासाठी काही उदाहरणे : Types of Sentence in Marathi Examples
–> वाक्याच्या अर्थावरून वाक्याचे प्रकार ओळखा :
१) सूर्य पूर्वेला उगवतो.
२) तुम्ही मला माझ्या गृहपाठात मदत करू शकता का?
३) तुम्ही निघताना कृपया दार बंद करा.
४) किती सुंदर दिवस आहे ते!
५) मी पुढच्या आठवड्याच्या शेवटी माझ्या आजोबांना भेटेन.
६) तुम्ही आज रात्री पार्टीला येत आहात का?
७) चित्रपट चालू असताना बोलणे थांबवा.
८) व्वा, तो सूर्यास्त आश्चर्यकारक आहे!
९) तिने तिचा प्रकल्प वेळेत पूर्ण केला.
१०) लायब्ररी कुठे आहे माहीत आहे का?
११) निघाल तेव्हा दिवे बंद करा.
१२) अरे नाही, माझी बस चुकली!
१३) मांजर पलंगावर झोपली आहे.
१४) मैफल कधी सुरू होते?
१५) कृपया रात्रीच्या जेवणापूर्वी कचरा बाहेर काढा.
१६) अरे व्वा! आम्ही गेम जिंकला!
१७) त्याला विज्ञान कथा कादंबऱ्या वाचायला आवडतात.
१८) कृपया, तुम्ही मीठ पास करू शकाल का?
१९) दरवाजा लॉक करण्यास विसरू नका.
२०) किती छान आश्चर्य!
Types of Sentence in Marathi Examples – Check your answers
उत्तरे येथे पडताळून पहा.
१) सूर्य पूर्वेला उगवतो. – प्रकार: विधानार्थी वाक्य
२) तुम्ही मला माझ्या गृहपाठात मदत करू शकता का? – प्रकार: प्रश्नार्थक वाक्य
३) तुम्ही निघताना कृपया दार बंद करा. – प्रकार: आज्ञार्थी वाक्य
४) किती सुंदर दिवस आहे ते! – प्रकार: उद्गारार्थी वाक्य
५) मी पुढच्या आठवड्याच्या शेवटी माझ्या आजोबांना भेटेन. – प्रकार: विधानार्थी वाक्य
६) तुम्ही आज रात्री पार्टीला येत आहात का? – प्रकार: प्रश्नार्थक वाक्य
७) चित्रपट चालू असताना बोलणे थांबवा. – प्रकार: आज्ञार्थी वाक्य
८) व्वा, तो सूर्यास्त आश्चर्यकारक आहे! – प्रकार: उद्गारार्थी वाक्य
९) तिने तिचा प्रकल्प वेळेत पूर्ण केला. – प्रकार: विधानार्थी वाक्य
१०) लायब्ररी कुठे आहे माहीत आहे का? – प्रकार: प्रश्नार्थक वाक्य
११) निघाल तेव्हा दिवे बंद करा. – प्रकार: आज्ञार्थी वाक्य
१२) अरे नाही, माझी बस चुकली! – प्रकार: उद्गारार्थी वाक्य
१३) मांजर पलंगावर झोपली आहे. – प्रकार: विधानार्थी वाक्य
१४) मैफल कधी सुरू होते? – प्रकार: प्रश्नार्थक वाक्य
१५) कृपया रात्रीच्या जेवणापूर्वी कचरा बाहेर काढा. – प्रकार: आज्ञार्थी वाक्य
१६) अरे व्वा! आम्ही गेम जिंकला! – प्रकार: उद्गारार्थी वाक्य
१७) त्याला विज्ञान कथा कादंबऱ्या वाचायला आवडतात. – प्रकार: विधानार्थी वाक्य
१८) कृपया, तुम्ही मीठ पास करू शकाल का? – प्रकार: प्रश्नार्थक वाक्य
१९) दरवाजा लॉक करण्यास विसरू नका. – प्रकार: आज्ञार्थी वाक्य
२०) किती छान आश्चर्य! – प्रकार: उद्गारार्थी वाक्य
–> वाक्याच्या रचने वरून वाक्याचे प्रकार ओळखा :
(Types of Sentence in Marathi – Examples )
१) ती दुकानात गेली.
२) मला फिरायला जायचे होते, पण पाऊस सुरू झाला.
३) तो थकला असला तरी त्याने गृहपाठ पूर्ण केला.
४) आम्ही घर स्वच्छ केले, आणि मग आम्ही एक चित्रपट पाहिला.
५) कुत्रा जोरात भुंकला.
६) त्याने परीक्षेसाठी अभ्यास केला आणि तो उडत्या रंगात उत्तीर्ण झाला.
७) तिची तब्येत बरी नसल्यामुळे ती कामावरून घरीच राहिली.
८) बेल वाजताच विद्यार्थी निघून गेले आणि वर्ग रिकामा झाला.
९) चित्रपट संपल्यावर आम्ही जेवायला गेलो आणि मग घरी निघालो.
१०) म्युझियममधील नवीन प्रदर्शन पाहण्यासाठी ते उत्साहित झाले.
११) तिने रात्रीचे जेवण बनवले आणि त्याने टेबल सेट केले.
१२) तू मला फोन केलास तर मी येईन.
१३) वादळ सुरू झाल्यावर आम्ही सर्व खिडक्या बंद केल्या आणि दिवे लखलखले.
१४) मुले बागेत खेळत होती.
१५) मी पुस्तकांच्या दुकानात गेलो, पण त्यांच्याकडे मला पाहिजे असलेले पुस्तक नव्हते.
१६) थंडी असली तरी त्यांनी गिर्यारोहण करायचं ठरवलं.
१७) ती स्वयंपाक करत असतानाच फोन वाजला आणि तिने पटकन उत्तर दिले.
१८) तो उद्यानात गेला आणि एका बाकावर बसला.
१९) आम्ही रात्रीचे जेवण संपवल्यानंतर, आम्ही खेळ खेळलो, आणि प्रत्येकाने मस्त वेळ घालवला.
२०) मी जेव्हाही शहराला भेट देतो तेव्हा मी संग्रहालयाजवळ थांबण्याची खात्री करतो.
Types of Sentence in Marathi Examples – Check your answers
उत्तरे येथे पडताळून पहा.
१) ती दुकानात गेली. – केवळ वाक्य
२) मला फिरायला जायचे होते, पण पाऊस सुरू झाला. – संयुक्त वाक्य
३) तो थकला असला तरी त्याने गृहपाठ पूर्ण केला. – मिश्र वाक्य
४) आम्ही घर स्वच्छ केले, आणि मग आम्ही एक चित्रपट पाहिला. – संयुक्त वाक्य
५) कुत्रा जोरात भुंकला. – केवळ वाक्य
६) त्याने परीक्षेसाठी अभ्यास केला आणि तो उडत्या रंगात उत्तीर्ण झाला. – संयुक्त वाक्य
७) तिची तब्येत बरी नसल्यामुळे ती कामावरून घरीच राहिली. – मिश्र वाक्य
८) बेल वाजताच विद्यार्थी निघून गेले आणि वर्ग रिकामा झाला. – संयुक्त वाक्य
९) चित्रपट संपल्यावर आम्ही जेवायला गेलो आणि मग घरी निघालो. – संयुक्त वाक्य
१०) म्युझियममधील नवीन प्रदर्शन पाहण्यासाठी ते उत्साहित झाले. – केवळ वाक्य
११) तिने रात्रीचे जेवण बनवले आणि त्याने टेबल सेट केले. – संयुक्त वाक्य
१२) तू मला फोन केलास तर मी येईन. – मिश्र वाक्य
१३) वादळ सुरू झाल्यावर आम्ही सर्व खिडक्या बंद केल्या आणि दिवे लखलखले. – संयुक्त वाक्य
१४) मुले बागेत खेळत होती. – केवळ वाक्य
१५) मी पुस्तकांच्या दुकानात गेलो, पण त्यांच्याकडे मला पाहिजे असलेले पुस्तक नव्हते. – मिश्र वाक्य
१६) थंडी असली तरी त्यांनी गिर्यारोहण करायचं ठरवलं. – मिश्र वाक्य
१७) ती स्वयंपाक करत असतानाच फोन वाजला आणि तिने पटकन उत्तर दिले. – संयुक्त वाक्य
१८) तो उद्यानात गेला आणि एका बाकावर बसला. – केवळ वाक्य
१९) आम्ही रात्रीचे जेवण संपवल्यानंतर, आम्ही खेळ खेळलो, आणि प्रत्येकाने मस्त वेळ घालवला. – मिश्र वाक्य
२०) मी जेव्हाही शहराला भेट देतो तेव्हा मी संग्रहालयाजवळ थांबण्याची खात्री करतो. – मिश्र वाक्य
.
मराठी इयत्ता ४थी – सर्व धड्यांचे प्रश्न-उत्तर – All Lesson Question Answers
Essay Topics List in Marathi, Hindi, and English:
Question Answer for All Standard
मराठी निबंध
हिंदी निबंध
English Essay
Other Essays:
➥ Essay on My School in English
➦ मेरा विद्यालय पर निबंध
➥ Essay on my favorite festival in Marathi – Ganapati
➦ Essay on tree in Marathi
➥ माझी शाळा निबंध मराठी
➦ My Favourite Animal Essay In Marathi (Dog)
➥ जर मी ढग असतो तर :
इतर लिंक्स :
➥ मराठी रंग :
➦ विशेषण व विशेषणाचे प्रकार
➥ सर्वनामाचे प्रकार
➦ Modal Auxiliary
➥ Types of Figure of speech