Samanyarupe marathi सामान्यरूपे : (The word ordinary form) नामांना किंवा सर्वनामांना विभक्ती प्रत्येय लावण्यापूर्वी मूळ शब्दात जो फरक होतो त्यास ‘सामान्यरूप’ असे म्हणतात.
उदा. :
➤पाणी : पाण्यास, पाण्याला, पाण्याने, पाण्याचा – (या मध्ये ‘पाण्या’ हे सामान्यरूप आहे).
➤झाड : झाडाला, झाडाने, झाडाचा, झाडास, झाडाच्या – (या मध्ये “झाडा” हे सामान्यरूप आहे).
विभक्ती व त्याचे प्रकार :
Samanyarupe marathi सामान्यरूपे : वाक्यातील शब्दांचे एकमेकांशी संबंध प्रस्थापित करणाऱ्या बदलला ‘विभक्ती‘ असे म्हणतात.
➽ विभक्तीचा हा संबंध आठ प्रकारचा आहे :
| विभक्ती | विभक्तीचे कारकार्थ | एकवचन प्रत्येय | अनेकवचन प्रत्येय |
|---|---|---|---|
| प्रथमा | कर्ता | — | — |
| व्दितीया | कर्म | स, ला, ते | स, ला, ना, ते |
| तृतीया | करण | ने, शी, ए | नी, ही, ई, शी |
| चतुर्थी | संप्रदान | स, ला, ते | स, ला, ना, ते |
| पंचमी | अपादान | ऊन, हून | ऊन, हून |
| षष्ठी | — | चा, ची, चे | चे, च्या, ची |
| सप्तमी | अधिकरण | त, ई, आ | त, ई, आ |
| संबोधन | संबोधन | — | नो, भो |
कर्ता म्हणजे काय :
वाक्यातील क्रियापदाने दाखवलेली क्रिया जो करतो त्यास ‘कर्ता‘ असे म्हणतात.
कर्त्यांची विभक्ती बहुतांशी प्रथमा असते म्हणून कर्ता हा प्रथमेचा कारकार्थ आहे.
उदा. :
➥ रुद्र नृत्य करतो. (नृत्याची क्रिया रुद्र करतो म्हणून रुद्र हा कर्ता आहे.)
➦ भावी खेळत आहे. (खेळण्याची क्रिया भावी करते म्हणून भावी हा कर्ता आहे.)
➥ वेदांती चित्र काढत आहे. (चित्र काढण्याची क्रिया वेदांती करते म्हणून वेदांती हा कर्ता आहे.)
Marathi Numbers in words | Marathi Ank | मराठी अंक
कर्म म्हणजे काय :
कर्म म्हणजे काय :
वाक्यातील क्रियापदाने दाखवलेली क्रिया ज्याच्यावर घडते त्याला ‘कर्म’ असे म्हणतात.
➤ प्रत्यक्ष कर्माची विभक्ती व्दितीया असते म्हणून कर्म हा व्दितीयेचा कारकार्थ आहे.
➤ उदा. :
➥ हर्षाली वासरास पुसते. (पुसण्याची क्रिया वासरावर होते म्हणून वासरू हे कर्म आहे.)
➦ तन्मयी मांजरास पाणी पाजते. (पाणी पाजण्याची क्रिया मांजरावर होते म्हणून मांजर हे कर्म आहे.)
➥ स्वरा रोपट्यास रोवते. (रोवण्याची क्रिया रोपट्यावर होते म्हणून रोपटे हे कर्म आहे.)
करण म्हणजे काय :
वाक्यातील क्रियापदाने दाखवलेली क्रिया ज्या साधनाने घडते त्याला ‘करण’ असे म्हणतात.
➤ कारणाची विभक्ती तृतीया असते म्हणून करण हा तृतीयेचा कारकार्थ आहे.
➤ उदा. :
भावी काठीने पक्षी उडवते. (पक्षी उडवण्याची क्रिया काठीने होते म्हणून काठी हे करण आहे.)
संप्रदान म्हणजे काय :
वाक्यातील क्रियापदाने दान देण्याची क्रिया ज्याच्यावर होते त्याला ‘संप्रदान’ असे म्हणतात.
➤ संप्रदानाची विभक्ती चर्तुर्थी असते म्हणून संप्रदान हा चर्तुर्थीचा कारकार्थ आहे.
➤ उदा. :
वेदांतीने तन्मयीला कविता शिकविली. (कविता शिकविण्याची क्रिया तन्मयीवर होते म्हणून तन्मयी हे संप्रदान आहे.)
आपदान म्हणजे काय :
आपदान म्हणजे काय :
वाक्यातील क्रियापदाने एका ठिकाणावरून सुरु होणारी क्रिया दुसरीकडे जाऊन संपते म्हणजे तिचा वियोग होतो त्याला ‘आपदान’ असे म्हणतात.
➤ आपदानाची विभक्ती पंचमी असते म्हणून आपदान हा पंचमीचा कारकार्थ आहे.
➤ उदा. :
रुद्र घरून आत्ताच बागेत आला. (रुद्रची बागेत येण्याची क्रिया घरून सुरु होते म्हणून घर हे आपदान आहे.)
अधिकरण म्हणजे काय :
वाक्यातील क्रियापदाने क्रियेचा स्थान किंवा काळ दर्शविला जातो त्यास ‘अधिकरण’ असे म्हणतात.
➤ अधिकरणाची विभक्ती सप्तमी असते म्हणून अधिकरण हा सप्तमीचा कारकार्थ आहे.
➤ उदा. :
निल दररोज सकाळी व्यायाम करतो. (निलच्या व्यायाम करण्याच्या क्रियेचा काळ ‘सकाळी’ या शब्दातून व्यक्त होतो म्हणून ‘सकाळी’ हे अधिकरण आहे.)
पुल्लिंगी नामांचे विभक्ती प्रत्ययाने होणारे सामान्यरूपातील बदल :
| शब्द प्रकार | एकवचन | एक वचनाचे प्रत्येय | अनेकवचन | अनेक वचनाचे प्रत्येय |
|---|---|---|---|---|
| ‘अ’कारान्त | घर | घरा + त = घरात | घरे | घरां + ना = घरांना |
| ‘आ’कारान्त | वाडा | वाड्या + ला= वाड्याला | वाडे | वाड्यां + ना= वाड्यांना |
| ‘ई’कारान्त | कोळी | कोळ्या + ने = कोळ्याने | कोळी | कोळ्यां + नी = कोळयांनी |
| ‘ऊ’कारान्त | खडू | खडू + स = खडूस | खडूं | खडूं + स = खडूंस |
| ‘ए’कारान्त | गोखले | गोखल्यां + चा = गोखल्यांचा | गोखले | गोखल्यां + च्या = गोखल्यांच्या |
| ‘ओ’कारान्त | रेडिओ | रेडिओ + स = रेडिओस | रेडिओ | रेडिओं+ स = रेडिओंस |
स्त्रीलिंगी नामांचे विभक्ती प्रत्ययाने होणारे सामान्यरूपातील बदल :
| शब्द प्रकार | एकवचन | एक वचनाचे प्रत्येय | अनेकवचन | अनेक वचनाचे प्रत्येय |
|---|---|---|---|---|
| ‘अ’कारान्त | वेल | वेली + स = वेलीस | वेल | वेलीं + ना = वेलींस |
| ‘आ’कारान्त | शाळा | शाळे + ने = शाळेने | शाळा | शाळां + नी = शाळांनी |
| ‘ई’कारान्त | नदी | नदी + स = नदीस | नद्या | नद्यां + ना = नद्यांना |
| ‘ऊ’कारान्त | काकू | काकू + ला = काकूला | ककवा | ककवां + ना = काकवांना |
| ‘ए’कारान्त | डोके | डोक्या + स = डोक्यास | डोके | डोक्यां + ना = डोक्यांना |
| ‘ऐ’कारान्त | मैना | मैने + ला = मैनेला | मैनां | मैनां + नी = मैनांनी |
| ‘ओ’कारान्त | बायको | बायको + ला = बायकोला | बायकां | बायकां + नी = बायकांनी |
नंपुसकलिंगी नामांचे विभक्ती प्रत्ययाने होणारे सामान्यरूपातील बदल :
| शब्द प्रकार | एकवचन | एक वचनाचे प्रत्येय | अनेकवचन | अनेक वचनाचे प्रत्येय |
|---|---|---|---|---|
| ‘अ’कारान्त | फुल | फुला + त = फुलात | फुले | फुलां + त = फुलांत |
| ‘ई’कारान्त | लोणी | लोण्या + त = लोण्यात | लोणी | लोण्या + चा = लोण्याचा |
| ‘ऊ’कारान्त | कोकरू | कोकरा + स = कोकरास | कोकरे | कोकरां + स = कोकरांस |
| ‘ए’कारान्त | मडके | मडक्या + त = मडक्यात | मडकी | मडक्यां + त = मडक्यांत |
इतर लिंक्स :
➥ मराठी रंग :
➦ विशेषण व विशेषणाचे प्रकार
➥ सर्वनामाचे प्रकार
या लेखात आपण खालील प्रश्नांची उत्तरं पहिली Samanyarupe marathi सामान्यरूपे :
सामान्यरूपे, The word’s ordinary form, विभक्ती, Vibhakti, विभक्तीची रूपे, विभक्तीची प्रत्येय,
विभक्ती व त्याचे प्रकार, Vibhakti v tyache prakar in Marathi,
कर्ता म्हणजे काय?, karta mhanaje kay?, Karta in Marathi,
कर्म म्हणजे काय, karm mhanaje kay?, Karm in Marathi,
करण म्हणजे काय ?, karan mhanaje kay?, Karan in Marathi,
संप्रदान म्हणजे काय?, Sampradan mhanaje kay?, Sanpradan in Marathi,
आपदान म्हणजे काय, aapadan mhanaje kay?, Apadan in Marathi,
अधिकरण म्हणजे काय ?, Adhikaran mhanaje kay? Adhikaran in Marathi
